Από τα Νέμεα στη Νεμέα

Το βιβλίο «ΝΕΜΕΑ ΔΙΟΣ ΚΑΙ ΔΙΟΝΥΣΟΥ ΧΩΡΑ ΕΡΑΤΕΙΝΗ» είναι το βιβλίο που διαβάζοντας σε κάνει να αλλάξεις γνώμη για το τι σημαίνει ελληνικό κρασί από πολλές πλευρές.

Από την μια ανοίγει, το πέπλο πίσω από τους μύθους και τα σλόγκαν και σε αφήνει να δεις το πραγματικό τεράστιο υπόβαθρο του ελληνικού κρασιού. Ερμηνεύει την ιστορία βασισμένη στην σύγχρονη επιστημονική μελέτη, στα πλαίσια της αναστοχαστικής ιστορίας. Ένα βιβλίο με άψογη αλληλουχία κειμένων που σε προκαλεί να χρησιμοποιήσεις δυο από τις επτά ευχές σου. Τη μια για να γυρίσεις πίσω το χρόνο και να γευτείς το κρασί της παρακολουθώντας τους αγώνες στα Νέμεα και την άλλη να αγναντεύεις ακουμπισμένος στις κολώνες του ιερού του Δία σαν περιηγητής επί τουρκοκρατίας. Ένα βιβλίο που παρόλο που απομυθοποιεί ταυτόχρονα σε προκαλεί να ζήσεις τον μύθο. Το βιβλίο αυτό είναι συλλογική δουλειά από μια σειρά κειμένων που αλληλοσυνδέονται χάρη στην επιστημονική επιμέλεια της κ. Σταυρούλα Κουράκου - Δραγώνα, όπως είναι φυσικό.

Το πιο πάνω βίβλο εκδόθηκε με πρωτοβουλία και αποκλειστική χορηγία της εταιρείας CLUB HOTEL CASINO LOUTRAKI. Φαίνεται ότι οι άνθρωποι του μπορούν να διακρίνουν το σημαντικό από το αδιάφορο. Η πρώτη έκδοση ήταν σε περιορισμένα αντίτυπα που δεν έφτασαν μέχρι τα ράφια των βιβλιοπωλείων. Όμως τις μέρες αυτές, κυκλοφορεί για το κοινό, από τις εκδόσεις Φοίνικα (τηλ 210 3244908) σε νέα έκδοση με τον τίτλο «ΝΕΜΕΑ ΙΣΤΟΡΙΚΟ ΟΙΝΟΠΕΔΙΟ» και αποκλειστική συγγραφέα την κα Κουράκου.

Η πρώτη απομυθοποίηση έρχεται με το ξεκίνημα, όταν ο αναγνώστης έρχεται αντιμέτωπος με το ερώτημα του κατά πόσον ο οίνος της Φλιασίας χώρας (περιοχή που βρίσκεται σήμερα η πόλη της Νεμέας) ήταν ονομαστός για την ποιότητα του ή όχι. Είναι βέβαιο ότι το κρασί της περιοχής δεν καταναλωνόταν στην υπόλοιπη Ελλάδα αφού η χερσαία μεταφορά ήταν πρακτικά αδύνατη τη εποχή εκείνη. Στην πρώτη έρευνα - μελέτη με τίτλο «ο οίνος της Φλιασίας χώρας» γραμμένο από την κ. Κουράκου, γίνεται μια προσπάθεια προσδιορισμού της αρχαιότητας του Φλιασίου οίνου, απόγονος του οποίου είναι αυτός της Νεμέας και η σύνδεση του με τους τοπικούς πανελληνίους αγώνες. Στάδια από κείμενο σε κείμενο αποκαλύπτεται ότι η σημερινή πόλη της Νεμέας, στην πραγματικότητα, κατά την αρχαιότητα βρισκόταν στο Φλιάσιο πεδίο και ότι σταδιακά, στο πέρασμα των αιώνων, «υπέκλεψε» το όνομα από την «πραγματική» Νεμέα που δεν είναι άλλη από την σημερινή αρχαία Νεμέα, εκεί που δίπλα της βρίσκεται το ιερό του Δια. Άλλωστε η ιστορία είναι πάντοτε μπερδεμένο πράγμα.

Ο Γιάννης Λώλος επιχειρεί μια σύνθεση της ιστορίας της περιοχής της Φλιασίας ( από τον Φλεία γιό το Διονύσου) με βάση τα αρχαιολογικά ευρήματα στον αστικό χώρο και την ακρόπολη της, σημαντική κατά την μυκηναϊκή περίοδο που εγκαταλείφθηκαν οριστικά τον 16ο (μ.Χ) αιώνα οπότε δημιουργήθηκε ο Άγιος Γεώργιος, η σημερινή Νεμέα.

Ο Στέφανος Μίλλερ καταγράφει τους πανελλήνιους αγώνες της αρχαίας Νεμέας (αρχικά δημιουργημένοι και ελεγχόμενοι από τους Αργείους μέσω των Κλεωνών, την πιο μεγάλη πόλη κράτος της ευρύτερης περιοχής) και τη σχέση με το τοπικά παραγόμενο κρασί. Υποστηρίζει ότι ήταν μια περιοχή ακατοίκητη και άρα κατάλληλη για διοργάνωση των θερινών αγώνων. Νεμέα, εκ του νέμειν, δηλαδή βοσκότοπος, κάτι σαν το χώρο που έγινε το Γούντστοκ. Ο διασωζόμενος σήμερα ναός του Νεμείου Διός (χτισμένος το αρχικά το 570 πΧ και στη μετά την καταστροφή του 330 πΧ) με τις τρεις κολώνες, που δεν έπεσαν ποτέ, συν άλλους 6 αναστηλωμένους (από αμερικανούς που έχουν υιοθετήσει την περιοχή) κίονες.

Το κρασί που κατανάλωναν οι πολυπληθείς θεατές κατά τη διάρκεια των αγώνων φαίνεται ότι δεν παραγόταν επί τόπου αλλά είχε καταγωγή της στην γειτονική Φλιούντα. Η περιοχή κατοικήθηκε και καλλιεργήθηκε πολύ αργότερα χάρη σε ένα αποστραγγιστικό κανάλι (κάτι σαν το Μεντόκ του Μπορντώ) και να ερημώσει μέχρι τις αρχές του προπερασμένου αιώνα για να κατοικηθεί ξανά στις αρχές του 19ου αιώνα.

Ο Γιώργος Κωστούρος απαριθμεί τους νεμεονικες ενώ ο Γιάννης Δάλλας γραφεί για της αναφορές της Νεμέας (όχι για το νεμεάτικο κρασί) στην αρχαία ποίηση. Ο Γ. Πίκουλας αναζητεί τα ίχνη από τη καλλιέργεια σε τάφρους διπλά στο ιερό του Διός, κάτι που φαίνεται λίγο αντιφατικό σε σχέση με την έρημη περιβάλλουσα χώρα που προαναφέρθηκε. Εκτός εάν πρόκειται για διαφορετική χρονικά καλλιέργεια.

Η Jeannette Marchand κάνει μια ιστορική ανάδρομη στις Κλεωνές που φαίνεται ότι ήταν το σημαντικότερο αστικό κέντρο της ευρύτερης περιοχής και κάνει μια ενδιαφέρουσα αναφορά στους χαλαζοφύλακες, προστάτες από χαλαζοπτώσεις των γεωργικών καλλιεργειών και άρα και των αμπελιών της περιοχής. Για να τις αντιμετωπίζουν έκαναν θυσίες αίματος, γιατί δεν είχαν τα κανόνια που χρειάζονται για να διαλύσουν τα χαλαζονέφη, όπως αιώνες μετά έκαναν οι αμπελοκαλλιεργητές της Βουργουνδίας.

Ο Μιχ Κορδώσης καταγράφει τη μεσαιωνική ιστορία του Αγίου Γεωργίου (της σημερινής Νεμέας που το 13ο αιώνα αντικατέστησε το όνομα Φλιασία), τα τελευταία βυζαντινά χρόνια, την φραγκική κατοχή και μετά την οθωμανική κατάκτηση. Ο Μοχαμέντ Παναχί μελετά την περίοδο της τουρκοκρατίας μέσα από τα φορολογικά κατάστιχα. Η Αγγελική Πανοπούλου και ο Κώστας Τσικνάκης συνεχίζουν την ιστορική έρευνα της στην δεύτερη περίοδο της βενετοκρατιας (17ος αιώνας), ο ενώ η Ιολη Βιγγοπούλου κάνει αναφορές σε ταξιδιωτικές κείμενα δυτικοευρωπαίων ταξιδιωτών.

Ο Γιώργος Κωστούρος μας εξηγεί πως φτάσαμε στην σημερινή παράγωγη, 40 φορές μεγαλύτερη από αυτή πριν δυο αιώνες ενός κρασιού που σήμερα επιδιώκει να κατακτήσει την Ελλάδα και να κάνει αισθητή την παρουσία της στο εξωτερικό με τον τίτλο Νεμέα και όχι με το «δυσκολοφόρετο» Αγιωργίτικο. Ιδιωτική πρωτοβουλία, συνεταιρισμός, και η σημερινή ευτυχής κατάτμηση είναι τα διαδοχικά στάδια που πέρασε η βιομηχανοποίηση του σταφυλιού. Ο Κωνσταντίνος Μπακασιέτας μας περιγράφει την ποικιλία Αγιωργίτικο, μια ποικιλία με πολλές παραλλαγές και χωρίς κλινικές επιλογές (κάτι που θα ενθουσίαζε τους βιοδυναμιστές) και μαζί με τον Διονύση Καλύβα περιγράφουν το μωσαϊκό εδαφών κλίσεων και προσανατολισμών συνθέτουν το χάος του σημερινού νεμεάτικου κρασιού.

Ως επίλογο θα ήθελα να κάνω μια τρίτη ευχή. Πολύ θα ήθελα να δω ένα ντοκιμαντέρ με βάση το παρών βιβλίο, στα βήματα του ντοκυμαντέρ «Αγέλαστος Πέτρα», που να συνδέει την αρχαιότητα με τη χώρα και το κρασί της σημερινής Νεμέας.

 

Αργύρης Τσακίρης /ΑΘΗΝΟΡΑΜΑ